Aan de schandpaal

In de loop van de geschiedenis hebben al heel wat frauduleuze praktijken plaatsgevonden. Mensen die anderen bedriegen voor eigen geldgewin of roem. Dat loopt allemaal gesmeerd totdat de waarheid aan het licht komt en deze personen aan de schandpaal worden genageld. Het levert hen dan een plek op in de nepgalerij der groten.

Twee zulke zaken hebben destijds voor heel wat opschudding gezorgd en worden nu nog liever stilgezwegen. De schande is immers te groot voor iedereen die er ook maar zijdelings bij betrokken was. Laat ons eens een kijkje nemen naar hoe deze zaken tot stand zijn gekomen en wie de meesterbreinen waren achter dit historische bedrog.

1. De dagboeken van Hitler

Eén van de meest duistere figuren uit de geschiedenis is wellicht Hitler. De man die zijn Derde Rijk duizend jaar zag standhouden en daarvoor een rassenzuivering doorvoerde om enkel de pure Arische personen over te houden. Deze denkwijze bracht een wereldoorlog tot stand die heel wat levens heeft geëist en die nu nog doet nazinderen bij het nageslacht van hen die deze periode hebben moeten ondergaan.

Ondanks zijn misdaden spreekt Hitler nog steeds tot de verbeelding van velen. Sommigen zien hem nog steeds als een afgod en anderen zijn geïntrigeerd door de manier waarop iemand met zulke haatgevoelens een heel volk kon begeesteren. Een voorbeeld van hoe het niet moet en wat we kunnen doen om zoiets in de toekomst te vermijden. Dat er dan op een gegeven moment dagboeken van deze man naar boven komen, sloeg dan ook in als een bom. Konden we nu eindelijk weten wat er werkelijk in het brein van Hitler omging elke dag dat hij zijn land regeerde? Was hij elke seconde bezig met zijn plannen om het ras te zuiveren of had hij ook nog andere dingen aan zijn hoofd? Het was voor sommigen de ultieme droom om dit te weten te komen en men had er dan ook een aanzienlijk bedrag voor over.

Oorsprong

Het was het Duitse weekblad Stern dat in 1983 naar buiten kwam met de ontdekking van de dagboeken. Het waren zestig handgeschreven delen en twee delen over de vlucht van Rudolph Hess naar Groot-Brittannië. Stern kocht de boeken voor maar liefst 10 miljoen mark van een zekere Konrad Kujau, een verzamelaar van nazivoorwerpen uit Stuttgart.

De boeken zouden tegen het einde van Wereldoorlog II uit Berlijn zijn gesmokkeld met een vliegtuig. Even later stortte het vliegtuig neer en de boeken zouden bij wonder de crash hebben overleefd. Ze werden gevonden door Duitse boeren die ze aan een Oost-Duitse generaal hadden gegeven. Die zou ze op zijn beurt hebben toevertrouwd aan een zekere dr. Fischer om ze Oost-Duitsland uit te smokkelen. Via dr. Fischer kwamen de boeken dan terecht bij Konrad Kujau die ze verkocht aan Gerd Heidemann, een journalist van Stern. Deze had nog een relatie gehad met de dochter van Hermann Göring en was bezeten van de nazi’s. Hij wilde dus koste wat kost de boeken van Hitler in zijn bezit krijgen en overtuigde zijn werkgever om hem financieel hierin te steunen. 

Authentiek?

Om helemaal zeker te zijn, liet Heidemann de boeken nakijken door drie experts. Die kregen een handgeschreven tekst van Hitler ter vergelijking en concludeerden allen dat het om hetzelfde handschrift ging. Nog een andere expert verklaarde dit zelfs op een persconferentie en zei daarbij dat enkele punten uit die donkere geschiedenis moesten herzien worden.

Inhoud

Uit de teksten kwam naar boven dat Hitler veel aimabeler was dan gedacht. Zo zou hij geen weet gehad hebben van de zogenaamde Endlösung en dat hij de Joden zeker niet wilde vernietigen. Hij wilde ze alleen verbannen naar het oosten. Dat bracht meteen twijfels bij heel wat andere experts. Zij geloofden niet dat Hitler dergelijke lichte gedachten had en meer en meer weerklonk de roep van een vervalsing. Het zou toch niet waar zijn dat Stern miljoenen had uitgegeven aan een fraudeur? Zaten alle experts die de echtheid hadden bevestigd ernaast? Daar zou al heel snel duidelijkheid over uitgebracht worden.

Bewijs

Al snel na de publicatie weerklonk er uit alle hoeken dat het heel duidelijk niet de dagboeken van Hitler waren. Onder andere het woordgebruik kwam niet overeen met de woorden die Hitler altijd gebruikte en bepaalde gebeurtenissen konden niet de waarheid zijn, zo zeiden kenners.

Het ultieme bewijs van vervalsing kwam er doordat men erachter kwam dat het gebruikte papier in de dagboeken van na 1954 moest zijn en de inkt van nog later. Maar hoe kon het dan dat drie befaamde experts zich zo hadden vergist toen zij de dagboeken met het handschrift van Hitler vergeleken? Simpel: zij kregen eveneens een vervalsing onder ogen.

Einde

Vervalser Konrad Kujau besefte dat zijn spel uit was en gaf zich aan bij de politie. In eerste instantie zei hij dat hij de boeken had gekocht van een Oost-Duitse agent en er dus zelf ook was ingeluisd. Maar later bekende Kujau dat hij de boeken zelf had geschreven. Hij werd daarop veroordeeld tot 54 maanden cel. Gerd Heidemann, de journalist en nazifanaat die Stern had overtuigd de dagboeken te kopen, werd tot 56 maanden gevangenis veroordeeld. De 10 miljoen mark die het weekblad had betaald voor de vervalsingen kwam nooit meer boven water.   

2. De Piltdown-mens

Een ander zeer bizar verhaal vol bedrog speelde zich af in Groot-Brittannië. In 1912 vond amateur paleontoloog Charles Dawson de schedel van een mensachtige in Piltdown gelegen in het graafschap East Sussex in Engeland. Hij stuurde het bericht van zijn vondst in een brief naar paleontoloog Arthur Woodward. Deze was zeer enthousiast over de vondst en reisde persoonlijk af naar Piltdown om er samen met Dawson verder op zoek te gaan. Na heel wat graafwerk stootten beide heren op de onderkaak van de mensachtige. Toen beseften ze hoe merkwaardig hun vondst was. Want terwijl de schedel de vorm had van een moderne mensachtige was de onderkaak meer die van een aapachtige. Ze noemden hun vondst “het belangrijkste tot dan toe gevonden fossiel” en zochten daarna nog verder.

De jaren daarop werden er nog vondsten gedaan in Piltdown, waaronder een tweede exemplaar van de Piltdown-mens. Dit ging verder totdat Dawson in 1916 overleed. Woodward zocht daarna nog in zijn eentje verder, maar zonder resultaat.

De daaropvolgende jaren werden elders nog andere fossielen van mensachtigen gevonden met name in China, Indonesië en Afrika. Deze vondsten verschilden echter van die in Piltdown, want deze had een aapachtige kaak terwijl dat bij de overige vondsten niet het geval was. Daar duidden de kaken duidelijk op mensachtigen. Het stelde wetenschappers voor een raadsel. Was de Piltdown-mens de missing link tussen mens en mensaap? Of was het zoals sommigen dachten eerder toch toevallig? Het zou nog tot 1947 duren vooraleer er duidelijkheid kwam over de raadselachtige vondst in Engeland.

Modern onderzoek

In 1947, exact 35 jaar nadat Charles Dawson de eerste schedel vond in Piltdown, werd er een nieuw onderzoek gedaan betreffende de ouderdomsbepaling. Daaruit bleek dat de Piltdown-mens hooguit 50.000 jaar oud kon zijn, terwijl men eerst dacht aan zo’n 500.000 jaar. Er was al eerder twijfel over de ouderdom, maar nu kon men alle twijfels wegnemen. Verder en nauwkeuriger onderzoek bracht dan het ultieme bedrog aan het licht. De onderkaak was namelijk afkomstig van een mensaap, wellicht een orang-oetan. De schedel zelf was wel van een moderne mens en beiden waren chemisch bewerkt om ze ouder te laten lijken. Ook de andere restanten die in Piltdown werden gevonden waren van elders afkomstig. Zo kwam bijna letterlijk de aap uit de mouw gekropen. Maar wie zat er nu achter dat bedrog en waarom heeft men dit gedaan?

Raadsel

Op de vraag wie er achter de hele farce zat, is men vandaag nog niet uit. De meest aannemelijke verdachte is degene die naar voren kwam met de vondst: Charles Dawson. Maar ook andere namen blijven circuleren.

Eén daarvan is Pierre Teilhard de Chardin, een Franse paleontoloog die ook pater jezuïet en theoloog was. Hij speelde ook een rol in het hele verhaal, want hij assisteerde Dawson en vond een hoektand van de Piltdown-mens. Men denkt dat hij hooguit een grap heeft willen uithalen met Dawson, maar volgens sommigen zat hij niet achter de vervalsing. Hij zou echter wel weten wie de dader was, maar als pater zweeg hij in alle toonaarden.

Nog een naam die meer recentelijk werd toegevoegd aan het lijstje met verdachten, is die van Martin A.C. Hinton. Deze was in die tijd conservator in het Natural History Museum en geen beste vrienden met Arthur Woodward. Misschien wilde hij deze laatste een hak zetten en had hij het hele plan bedacht, met alle gevolgen van dien. Het blijft alleszins een raadsel wie er achter de vervalsing zat, maar waarom men het heeft gedaan, is misschien wel duidelijk.

Trots

Er zouden een aantal redenen hebben gespeeld in het waarom van dit verhaal. Telkens speelt trots daarin een ietwat centrale rol.

Ten eerste was er het nationalistisch gevoel dat er heerste. De Britten wilden de trots op hun land zo groot mogelijk maken. Dat er een mensachtige bij hen was ontdekt die mogelijk een belangrijke rol had gespeeld in de evolutie, zou hen helemaal in het middelpunt van de belangstelling zetten. 

Daarnaast was er destijds ook de heersende theorie onder de wetenschappers dat het brein als eerste vergrootte en dat pas daarna het lichaam mensachtige vormen begon aan te nemen. Dat er nu een schedel met menselijke trekken en een aapachtige onderkaak naar boven kwam, gaf de trotse wetenschappers blijkbaar gelijk. Later zou blijken dat het omgekeerd was: eerst begon ons lichaam mensachtig te worden en daarna vergrootte ons brein.

Tenslotte was er nog de discussie over waar de mensheid precies zijn oorsprong had. Voor vele Europese wetenschappers uit die tijd was het bijna een kwestie van eer om te kunnen verklaren dat de mens was ontstaan in Europa of Azië. Terwijl op dat moment meer en meer weerklonk dat onze wieg in Afrika stond. Zoiets konden de wetenschappers niet verkroppen want Afrika werd aanzien als onbeschaafd en het kon toch niet dat we daar onze oorsprong hadden? Nee, men zocht volop naar aanwijzingen dat de mens wel degelijk in het beschaafde Europa of Azië was ontstaan. De ontdekking van de Piltdown-mens was hierin een grote steun.

Schande

Dit schandelijke bedrog raakte de wetenschappelijke wereld diep. Het liefst van al werd dit voorval onder de mat geveegd, maar dat zou niet meer lukken. Het verhaal van de Piltdown-mens blijft als een donkere wolk boven de Britse geschiedenis hangen.