Heb je al eens nagedacht over een samenlevingsovereenkomst? Dit is een mooi extraatje voor ongehuwde koppels die net wat meer willen regelen. En dat kan het verschil uitmaken. Want ongehuwde koppels genieten niet van dezelfde wettelijke omkadering als gehuwden.

Met een samenlevingsovereenkomst leg je bijvoorbeeld vast wie wat bezit en wie wat betaalt. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar in een gezin met pluskinderen kan het behoorlijk ingewikkeld worden. Goede afspraken maken dan goede partners. Maar een samenlevingsovereenkomst is ook bijzonder nuttig om te anticiperen op een eventuele breuk. En niet te vergeten... een samenlevingsovereenkomst kan écht het verschil uitmaken als een wettelijke samenwonende  zijn partner verliest aan een beroepsziekte of een arbeidsongeval. 

Wat is een samenlevingsovereenkomst?

Een samenlevingsovereenkomst is overeenkomst waarin ongehuwde samenwonende koppels afspraken kunnen maken over verschillende praktische aspecten van hun samenwoning of van een eventuele latere breuk. Af en toe verwarren mensen het begrip “samenlevingsovereenkomst” met de “wettelijke samenwoning”. De wettelijke samenwoning is de juridische toestand waarin koppels zich bevinden als ze een verklaring voor de ambtenaar van de burgerlijke stand afleggen. Die juridische toestand laat rechten en plichten ontstaan die voorgeschreven worden door de wet. Een samenlevingsovereenkomst daarentegen is een overeenkomst, en dus een regeling die partners samen opstellen, los van de wettelijke bepalingen.

Rechten en plichten

Feitelijk samenwonende koppels kunnen onderling een ‘onderhandse’ overeenkomst opstellen. Koppels die al wettelijk samenwonen, moeten voor hun samenlevingsovereenkomst naar de notaris.

Wettelijk samenwonende partners zijn immers wel (beperkt) onderworpen aan bepaalde wettelijke rechten en plichten. De notaris gaat na of de gemaakte afspraken van de partners binnen de perken blijven van wat wettelijk mag.

Wat kan je opnemen in een samenlevingsovereenkomst?

In het samenlevingscontract kan je enkel de organisatie van het gezin en een aantal gevolgen van het samenwonen voor de goederen die de partners bezitten regelen.

Zo kunnen de partners vastleggen wie wat bezit zodat er hierover later geen discussie is. Dat geldt trouwens ook voor de inkomsten: wat wordt er maandelijks gestort en wie draagt financieel wat? Partners kunnen ook afspraken dat - indien één van beide partners geen inkomen heeft - die toch voldoende bijdraagt door het huishouden te doen. Het klinkt allemaal als logische regeling (‘elk betaalt zijn deel’) maar in geval er pluskinderen zijn, kan het behoorlijk ingewikkeld worden. Afspraken voor de goede én de slechte tijden is dan nuttig.

Ook handig: Een samenwonend koppel kan afspreken dat zij allebei akkoord moeten gaan om bepaalde contracten te ondertekenen. Zo kunnen feitelijk samenwonende koppels bepalen dat de gezinswoning die aan één van hen toekomt enkel verkocht mag worden als beide partners dat willen.

Extra bescherming

Een belangrijke extra bescherming, die volgens de wet enkel voorbehouden is aan wettelijk samenwonende partners of gehuwde koppels. Verkoopt de partner (eigenaar) dan toch zonder akkoord van de andere het huis, dan is de verkoop geldig. De benadeelde partner zal door het bestaan van de regeling in de samenlevingsovereenkomst wel een schadevergoeding kunnen vragen.

Wat als het misloopt?

De partners kunnen ook nadenken aan scenario’s voor als het misloopt. Zo kunnen ze vastleggen wie de huurovereenkomst overneemt bij een eventuele breuk (als de partners beiden het contract hadden ondertekend).

Wie neemt het huurcontract van de gezinswoning over bij een eventuele scheiding (als de partners samen het huurcontract ondertekenden?)

Ze kunnen ook stilstaan bij de verdeling van de goederen na een breuk. Hierover nadenken wanneer de boog niet gespannen staat heeft zo zijn voordelen.

Enkel gehuwden genieten na een breuk van alimentatie voor de financieel zwakkere partner. Met een samenlevingsovereenkomst kunnen samenwonende partners hier ook afspraken over maken. De regeling moet dan wel beperkt worden in tijd.

Wat kan je niet opnemen in een samenlevingsovereenkomst?

De overeenkomst kan geen beperkingen opleggen aan de individuele vrijheid van de partners. Dit kan strikt gezien enkel binnen het huwelijk. Wie ongehuwd samenwoont, kan zijn levensgezel bijvoorbeeld niet verplichten om:

• trouw te zijn;
• samen te wonen (ook niet voor een minimumtermijn);
• na de scheiding een in de tijd onbeperkte vergoeding te betalen.

Een samenlevingsovereenkomst is ook niet gemaakt om erfrechten te regelen. Hiervoor moet er een testament opgemaakt worden.

Belangrijk in het kader van beroepsziekten en arbeidsongevallen

Wist je dat de wetgeving over beroepsziekten en arbeidsongevallen enkel een overlijdensbijslag toekent aan wettelijk samenwonenden koppels die

1) een samenlevingsovereenkomst hebben opgesteld én

2) een wederzijdse hulpplicht tegenover elkaar hebben bedongen in die overeenkomst? Feitelijk samenwonende koppels waarvan één van de partners een risicoberoep uitoefent, zijn daarentegen aangewezen op verzekeringen.